De gemeente Oirschot is één van de mooiste gemeenten van Nederland. Tussen Eindhoven en Tilburg is het een plek waar je je ogen uitkijkt naar de veelheid van monumenten en kunt genieten van de prachtige oude landschapsstructuren. Oirschot wil zich graag profileren als ‘levend erfgoeddorp’. Daarom is het één van de eerste plaatsen in Nederland, die actief het immaterieel erfgoed gaat ondersteunen. Onlangs kreeg wethouder Joep van de Ven het eerste exemplaar van de nota ‘Immaterieel erfgoed leeft in Oirschot’ aangeboden door Ineke Strouken, oud-directeur van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.

Lange geschiedenis

De woonplaatsen Oirschot, Spoordonk, Oost-, West- en Middelbeers vormen samen de gemeente Oirschot. Het zijn alle vijf plaatsen met een lange geschiedenis, die nog overal zichtbaar is. Die geschiedenis vind je ook terug in de tradities, die van generatie op generatie zijn doorgegeven. Zo kent de gemeente zeven gilden die hun wortels hebben in de middeleeuwen en wordt er vanaf de vijftiende eeuw al gebeden en kaarsjes opgestoken bij de Heilige Eik.

Tradities worden tegenwoordig immaterieel erfgoed genoemd. Tradities zijn hedendaagse gewoonten, waarover een historische verhaal te vertellen valt en die wij willen behouden voor de toekomst. Carnaval, Kermis en Sinterklaas bijvoorbeeld zijn de oudste tradities die wij kennen. Deze feesten worden al vele eeuwen van generatie op generatie doorgegeven.

Identiteit

De gemeente Oirschot is heel rijk aan immaterieel erfgoed. Dit blijkt uit een onderzoek naar de identiteit van de gemeente. Ruim honderd tradities werden door de inwoners genoemd als behorend bij de identiteit van hun gemeente en waarvan ze vonden dat die niet verloren mochten gaan. Daar waren veel tradities bij die hun oorsprong in het Rijke Roomse Leven hebben, maar die een nieuwe functie hebben gekregen. Voorbeeld is het Driekoningenzingen, maar ook het plaatsen van bidprentjes van overleden inwoners in het kapelletje van Westelbeers. Ook het dialect en de vele buurtverenigingen mogen niet verdwijnen, vinden de inwoners. Jonge inwoners vinden de boerenovertrekken en de geboorteborden van belang om door te geven aan de toekomst.

Immaterieel erfgoed neemt naast het materieel erfgoed een belangrijke plek in. Bovendien zijn materieel en immaterieel erfgoed vaak aan elkaar gekoppeld. Zo heeft Oirschot een prachtige basiliek van waaruit elk jaar de Allerzielenprocessie wordt georganiseerd, een hele oude traditie die bijna nergens meer voor komt.  Oirschot is heel trots op zijn erfgoed en heeft daarom besloten om naast het monumentaal en groen erfgoed ook het beschermen van het immaterieel erfgoed te gaan ondersteunen.

Levend erfgoeddorp

Immaterieel erfgoed maakt van Oirschot met recht een ‘levend erfgoeddorp’. Wij spreken bij immaterieel erfgoed vaak over levend erfgoed, omdat het niet gaat om erfgoed van vroeger, maar over erfgoed die vandaag de dag nog betekenis heeft. Bij immaterieel erfgoed zijn heel veel mensen betrokken. Zij zijn met veel passie en liefde met hun traditie bezig. Immaterieel erfgoed is daarom goed voor de gemeenschapszin van een plaats. Maar immaterieel erfgoed geeft ook kleur aan de samenleving en is heel belangrijk voor de identiteit. Veel beoefenaars van immaterieel erfgoed zijn trots op hun gemeente. Alles bij elkaar gaat er veel tijd zitten in het organiseren en beoefenen van immaterieel erfgoed, maar de beoefenaars vinden: ‘Wij doen het uit traditie en voor de gemeenschap.’

Fundament voor immaterieel erfgoed

Ineke Strouken heeft in opdracht van de gemeente Oirschot een beleidsnota immaterieel erfgoed geschreven, die aansluit bij de gemeentelijke erfgoednota en de kunst- en cultuurnota. De komende jaren wil de gemeente het immaterieel erfgoed actief gaan ondersteunen. De gemeente wil het immaterieel erfgoed de kans geven om te gaan ‘groeien en bloeien’. Daarvoor moet eerst een fundament worden gelegd, een structuur van waaruit de ondersteuning het beste gegeven kan worden. Ineke Strouken zal de komende drie jaar als projectleider samen met de immaterieel erfgoed gemeenschappen dit fundament gaan vormgeven.

Verhaal van Oirschot

Om ook andere gemeenten te inspireren om beleid te maken voor het beschermen van immaterieel erfgoed deelt de gemeente de inzichten met andere gemeenten. In 2012 ondertekende Nederland het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Daarmee werd immaterieel erfgoed een officiële tak van erfgoed. Hoe dat in de praktijk vorm moet gaan krijgen, is nog een proces van experimenteren. Oirschot wil daarin graag één van de koplopers zijn.

Een van de ambities van Oirschot is om al het erfgoed met elkaar te verbinden en op die manier het Verhaal van Oirschot te vertellen. Immaterieel erfgoed mag hierin niet ontbreken. Het is erfgoed dat vandaag de dag nog een functie en betekenis heeft. Immaterieel erfgoed maakt Oirschot letterlijk tot een levend erfgoeddorp!

Wil je meer informatie over de nota ‘Immaterieel erfgoed leeft in Oirschot’ of wil je op de hoogte gehouden worden van het proces om immaterieel erfgoedbeleid in praktijk te brengen, stuur dan een mail naar immaterieelerfgoedoirschot@outlook.com.